Keyifle, kanepede arkama yaslandım, gözlerimi yumdum; uyku bastırıyor, hafiften dalıyordum. Esaslı bir uykuya gömülmek üzereydim ki, park bekçisi omzuma dokundu: "Burada uyuyamazsınız!" dedi.

"Uyumuyorum" dedim, hemen ayağa kalktım. Acınacak halim, bir anda, apaçık, gözlerimin önünde canlandı. Bir şeyler yapmalı, bir çare bulmalıydım! İs aramam fayda vermemişti; götürdüğüm tavsiyeler eskimiş, hiç tanınmayan kimselerden alınmış oldukları için tesirsiz kalmış, üstelik yaz boyu devamlı ret cevapları karşısında cesaretim kırımıştı. Neyse! Kira müddeti geçiyor, işte buna bir çare bulmam gerekiyordu. Gerisi, bir müddet daha yüzüstü bırakılabilirdi.

Tamamıyla kendiliğinden, tekrar kaleme kağıda sarılmıştım; bir makine gibi, kağıdın her taratma herhangi bir seneyi yazıyordum: 1848. Çağıltılı bir düşünce beni kavrayı verseydi de bana yazılması gerekeni yazdırsaydı! Eskiden olurdu bu; cidden böyle saatlerim olmuştu; hiç zahmetsiz uzun yazılar yazar, parlak bir başarı elde ederdim. Kanepede oturuyor, düzinelerce 1848 yazıyordum. Yanlamasına, uzunlamasına, her biçimde, boyuna bu rakamı yazıyor, faydalanabileceğim bir ilham bekliyordum. Kafamda kırık kopuk düşünceler uçuşuyor, üzerime günün hassasiyeti, hüznü çöküyordu. Sonbahar gelmiş, her şeyi uyuşturmaya başlamıştı. Sinekler, böcekler ilk darbeyi yemişlerdi. Ağaçlarda, toprakta dayatan hayatın sesi duyuluyor; ölmemek için huzursuz çabalayışlar, hışırtılar, uğultular duyuluyordu.

Böcekler bir kere daha kımıldıyor, san başlarını yosunlardan dışarı çıkarıyor, bacaklarım kaldırıyor, uzun antenleriyle önlerini yokluyor, sonra birdenbire yıkılıp sırtüstü devriliyor, karınları havaya dönüyordu. Her bitki kendi damgasıyla damgalanıyor, ilk soğukların ince ve işleyen soluğuyla buğulanıyordu; saplar güneşe doğru sararmış katılamıyor, dökülen yapraklar toprağın üstünde gezgin ipek böcekleri gibi hışırdıyorlardı. Sonbahar, fanilik karnavalı ortasındaki mevsim. Güllerin kızartısı artık hastalıklıdır, kansız toprağın üstünde harikulade ve aldatıcı bir pembelik.

Uykunun eşiğindeki bu kainat ortasında, kendimi ölüm yolcusu, hurda ezik bir hayvan gibi görüyordum. Korkuya kapılmış, ayağa kalkıp zorlu birkaç adım attım. Yumruklarrımı sıkıp: "Hayır!" diye haykırdım. "Buna bir son vermek lazım!" Sonra yine oturdum, yine kalemi aldım elime, makaleye azimle girişmek istedim. Gözlerimin önünde ödenmemiş kira oldukça, gevşemek neye yarardı!

Düşüncelerim, yavaş yavaş toplanmaya başladı. Dikkatimi kolluyordum; yavaş ve temkinli, herhangi bir yazıya giriş olabilecek birkaç sayfa yazdım. Bir yolculuk tasvirine, siyasi bir makaleye, uygun bulacağım herhangi bir yazıya bir başlangıç olabilirdi bu; her türlü yazı için mükemmel bir başlangıç olabilirdi.

Sonra, işliye bileceğim belli bir konu aramaya başladım; bir adam veya bir şey yönelebileceğim bir konu aradım; hiçbiri bulamıyordum ki! Bu faydasız zorlayışlar kafamı yeniden karıştırdı, beynimin tamamen durduğunu hissettim, kafam boşalıvermişti; omuzlarımda hafif ve boş duruyordu kafam. Beynimde açılan bu boşluğu bütün vücudumla hissettim, tepeden tırnağa oyulmuştum sanki.

Duyduğum acıdan: "Ey Rabbim, Allahım!" diye haykırdım; bu feryadı, başka bir şey eklemeden, bir ağızda, birkaç kere tekrarladım.

Rüzgar yaprakları hışırdatıyor, bulutlar birikiyordu. Daha bir müddet oturdum; dalgın, kağıtlarıma baktım sonra kağıtlarımı toplayıp yavaşça cebime yerleştirdim. Serinlik çıkmıştı, yeleksizdim artık. Ceketimi boynuma kadar ilikleyip ellerimi cebime soktum. Sonra kalkıp gittim.

Ah, bir bu sefer olsun başarsaydım, bir bu sefer! Ev sahibim kadın, bakışlarıyla tekrar tekrar paradan haber sormuştu; ezilip büzülmüş, şaşkın bir selamla yanından sessizce sıvışmak zorunda kalmıştım. Bunu yapamazdım artık, bir daha bu bakışlarla karşılaşacak olursam odamı terk edecektim, durumu olduğu gibi anlatacaktım; bu böyle uzun zaman sürüp gidemezdi.

Parkın çıkış kapısına geldiğimde, benden ürküp kaçmış ihtiyar cüceyi gördüm tekrar. Esrarengiz gazete paketini yanına açmış, içindeki yiyecekleri yiyordu. Birdenbire, gideyim şunun yanına hareketimden ötürü özür dileyeyim, diye düşündüm.