Canterbury Hikâyeleri

KÂZIM TAŞKENT KLASİK YAPITLAR DİZİSİ Geoffrey Chaucer CANTERBURY
HİKÂYELERİ Çeviren:
Nazmi Ağıl

Yapı Kredi Yayınları - 425 Kâzım Taşkent Klasik Yapıtlar Dizisi - 12 Canterbury Hikâyeleri / Geoffrey Chaucer Özgün adı: Canterbury Tales Çeviren: Nazmi Ağıl Redaksiyon: Güven Turan Yayına hazırlayan: Selahattin Özpalabıyıklar Kapak tasarımı: Mehmet Ulusel Dijital Kitap Yapım: Sistematik Dijital Kitap Atölyesi 1. baskı: İstanbul, Aralık 1994 4. baskı: İstanbul, Şubat 2010 E-kitap 1. Sürüm Kasım 2013, İstanbul
Şubat 2010 tarihli 4. Basım esas alınarak hazırlanmıştır. ISBN 978-975-08-2947-5 © Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş., 2006 Sertifika No: 12334 Bütün yayın hakları saklıdır. Kaynak gösterilerek tanıtım için yapılacak kısa alıntılar dışında yayıncının yazılı izni olmaksızın hiçbir yolla çoğaltılamaz. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık Ticaret ve Sanayi A.Ş. Yapı Kredi Kültür Merkezi Adres: İstiklal Caddesi No: 142 Odakule İş Merkezi Kat: 3 Beyoğlu 34430 İstanbul Telefon: (0 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (0 212) 293 07 23 www.ykykultur.com.tr e-posta: [email protected] facebook: facebook.com/YapiKrediKulturSanatYayincilik twitter: @YKYHaber

Karıma ve oğluma (Onlardan çaldığım saatler için) Nazmi Ağıl

ÖNSÖZ

Ortaçağ İngiliz şiirinin en önemli temsilcisi Geoffrey Chaucer tarafından yazılan The Canterbury Tales (Canterbury Hikâyeleri) hem dönemin Avrupa şiir geleneğini yansıtan yanları hem de kendine has özellikleriyle her dile kazandırılması gereken başyapıtlar arasında yer alır.

Chaucer’ın önemi üniversitelerimizde bilinmekte, eserleri okutulmaktadır. Bununla birlikte bugüne kadar eserleri tam olarak Türkçeye çevrilmemiş, bu alandaki çalışmalar bölümler halinde yapılan çevirilerle sınırlı kalmıştır. Elinizdeki kitap bu eksikliğin giderilmesi yönünde atılmış bir adımdır.

Kitabın Türkçeye çevrilmesinde F.N. Robinson tarafından yayına hazırlanan metin (The Works of Geoffrey Chaucer, Boston: Houghton Mifflin Company, 1957) esas alınmış, gerektikçe Nevill Coghill’in manzum hikâyeleri modern İngilizceyle anlattığı The Canterbury Tales (London: Cox and Wyman Ltd., 1951) adlı kitabına başvurulmuştur. Ayrıca kitapta yer alan nesir hikâyelerin modern İngilizce uyarlamaları için William Benton’un “Troilus and Criseyde and The Canterbury Tales with Modern Versions of Both Works” (Great Books in Western World, Encyclopaedia Britannica, volume 22, Chicago: The Chicago University Press, 1952) adlı çalışmasından yararlanılmıştır. Çeviride orijinal metne olabildiğince sadık kalmaya çalışılmıştır. Fakat Chaucer’ın dili, tanıtım bölümünde de görüleceği gibi, günümüz İngilizcesinden farklıdır ve modern İngilizce metinlerde bile ender de olsa daha güzel bir söyleyiş ve ritim uğruna orijinalden ayrılmak zorunda kalınmıştır. Zaten bir çeviri eser aslının sadece bire bir sözcük anlamını değil çoğu zaman gerçek anlamın gizli olduğu “hava”sını da yansıtmalıdır. Canterbury Hikâyeleri’nin özellikle manzum bölümlerin Türkçeye çevrilmesinde de bu düşünce göz önünde bulundurulmuştur. Bu amaçla, bazı dizelerin sözcüğü sözcüğüne dilimizdeki karşılıkları yerine aslıyla aynı havayı yaratacak Türkçe söyleyişler bulunmaya çalışılmıştır.

Eserde birçok meslek ve sınıftan birçok kişi söz alır. Bu durum konuşmacıların seviye ve karakterlerine uygun, meslekleriyle ilgili sözcükler kullanmayı gerekli kılar. Örneğin dini terminolojiye, astroloji veya simya terminolojisine başvurmak gerekir. Elinizdeki Türkçe metinde bu noktalara özen gösterilmiştir. Ayrıca, eserde bol miktarda kullanılan atasözleri ve deyimler anlamın zedelenmeyeceği hallerde doğrudan çevrilmiş, dilimizde tam karşılığı bulunanların Türkçeleri tercih edilmiştir.

İsimlerin yazılmasında Türk halkının çok iyi tanıdığı isimlerin Türkçeleri tercih edilirken diğerleri İngilizcedeki gibi bırakılmıştır. Özel isimlerden yalnızca “Tüccar’ın Hikâyesi”ndeki January ve May “Ocak” ve “Mayıs” olarak sözcük anlamlarıyla çevrilmiş, böylelikle karı koca arasındaki yaş farkının daha da vurgulanacağı düşünülmüştür. Havariler, manzum bölümlerde İngilizce metinlerdeki adlarıyla anılırken düzyazı bölümlerde ilgili referansların daha kolay takibi için Kitab-ı Mukaddes’in Türkçe metinlerindeki yazılışları tercih edilmiştir.

Chaucer Canterbury Hikâyeleri’nde şiirinin havasını yansıtacak değişik formları kullanmadaki ustalığını da sergiler. Kıtalarındaki dize sayısı seçilen forma göre belirlenir. Bundan başka, kafiyeli anlatımlar Chaucer şiirinin vazgeçilmez öğeleridir. Çeviride de kıta düzeni açısından benzer çeşitlilik verilmeye çalışılmış, şairinkilerle aynı havayı yaratacak kafiyeler bulunmaya çalışılmış, bazen hece ölçüsüne, bazen hece sayısının değiştiği kafiyeli dizelere ve bir hikâyede serbest nazım şekline başvurulmuştur.

Elinizdeki metin, şüphesiz, varılabilecek değil belirli bir zaman dilimi içinde çevirmeninin varabildiği noktadır. Yine de çevirmen, çalışmasının bir ilk olması nedeniyle daha sonraki Chaucer çalışmalarına yardımcı olacağı umudunu taşımaktadır.

Öncelikle böyle bir çalışmaya başlamamı sağlayan Yapı Kredi Yayınları’na, beni Chaucer’la ilk defa tanıştıran değerli hocam Prof. Dr. Dilek Doltaş’a, çalışmalarımı yakından izleyip görüşlerini esirgemeyen yine değerli hocam Prof. Dr. Cevza Sevgen’e, kitabın redaksiyonunu titizlikle gerçekleştiren sayın Güven Turan’a ve iki yıl boyunca çalışmamın nasıl gittiğini soran bütün arkadaşlarıma teşekkür ederim.

CHAUCER VE CANTERBURY HİKÂYELERİ

Milton ve Shakespeare’le birlikte İngiliz edebiyatının üç devinden biri olan Geoffrey Chaucer tahminen 1340-43 yılları arasında doğmuştur. Babası John Chaucer adında bir şarap tüccarıdır. Chaucer adının geçtiği ilk yazılı belge Ulster kontesi Elizabeth’in 1357 tarihli harcamalar defteridir.