Bugün kullanılan bazı sözcüklerin Shakespeare döneminde farklı karşılıkları olduğunu bildiğimizden çeşitli sözlüklere başvurmayı doğru bulduk. Yine oyunun manzum ve düzyazı bölümlerini olduğu gibi çevirerek sahne konuşmasını ve oyuncunun hareketlerini dikkate aldık. Her karakterin dil-tavır özelliklerini elimizden geldiğince vermeye çalıştık. Manzum bölümleri, yapay, oyuncuyu zorlayacak uyaklara gitmeden, hatta çoğu kez sözcüklerin uyumuna yönelerek aktarmaya özen gösterdik. Çevirinin başarılı olup olmadığı, önce okunarak ve sonuçta da, asıl, iyi bir yönetmenin elinde, sahnede belli olacaktır.

Özdemir NUTKU

I. Perde

1. Sahne

(Kral Lear'in sarayı.)

(Kent, Gloucester, Edmund girerler. Kent ve Gloucester konuşurlar, Edmund geride durur.)

KENT

Kralın, Albany[30] Dükü'nü, Cornwall Dükü'nden daha çok sevdiğini sanıyorum.

GLOUCESTER

Biz de öyle sanırdık, ama şimdi krallığı paylaştırırken hangisine daha çok değer verdiği anlaşılmıyor, paylar öylesine iyi dengelenmiş ki, ne kadar dikkatle bakarsan bak, birini ötekine tercih edemezsin.

KENT

Oğlunuz, değil mi efendim?

GLOUCESTER

Onu büyütmek bana düştü efendim. Oğlum demekten kızara bozara öyle pişkinleştim ki utanmayı unuttum.

KENT

Pek anlayamadım.

GLOUCESTER

Bu delikanlının annesiyle aramız iyiydi, bu yüzden de karnı büyüyüverdi. Kadıncağızın daha yatağına koca girmeden beşiğine bir oğlan giriverdi. Yaptığım hatayı anlıyorsunuz, değil mi?

KENT

Doğrusu sonucu öyle yakışıklı[31] ki, keşke bu hatayı yapmasaydınız diyemiyorum.

GLOUCESTER

Bir de meşru oğlum var, bundan bir yaş kadar büyük. Ama öyledir diye, onu daha çok severim sanmayın. Gerçi bu hergele daha çağrılmadan, pek de utanmadan dünyaya geldi, ama annesi güzeldi, ona can vermek epeyi zevkli oldu ve tabii bu veledi kabullenmekten başka çare kalmadı. Edmund, bu soylu centilmeni tanıyor musun?

EDMUND

(Yaklaşır.)

Hayır, lordum.

GLOUCESTER

Kent Kontu. Bundan böyle onu benim şerefli bir dostum olarak bilmelisin.

EDMUND

Hizmetinizdeyim, efendim.

KENT

Sizinle dost olmayı, sizi daha yakından tanımayı isterim.

EDMUND

Bu teveccühünüze layık olmak için elimden geleni yapacağım, efendim.

GLOUCESTER

Dokuz yıldır ülke dışındaydı, yine gidecek.

(Boru sesi duyulur.)

Kral geliyor.

(Önde küçük bir taç taşıyan görevli, ardından Lear, Albany ve Cornwall dükleri, sonra Goneril, Regan ve Cordelia maiyetleriyle girerler.)

LEAR

Gloucester! Huzura çıkmaları için refakat edin

Fransa ve Burgonya beylerine.[32]

GLOUCESTER

Başüstüne efendimiz.

(Gloucester ve Edmund çıkarlar.)

LEAR

Bu arada biz de açıklayalım

Şimdiye kadar gizli tuttuğumuz bir kararımızı.

Haritayı getirin.

Şunu bilin ki üçe böldük krallığımızı,

Tüm sorumlulukları ve devlet işlerinin yükünü

İhtiyar sırtımızdan atmak,

Sürünerek ölüme yaklaşırken

Bunları genç omuzlara bırakmak

Kesin kararımızdır. Damadımız Cornwall

Ve siz, damadımız Albany, aynı ölçüde sevdiğimiz,

İleride çıkabilecek anlaşmazlıkları şimdiden önlemek için

Kızlarımıza düşen mirası şu anda duyurmaktır isteğimiz.

Üstelik en küçük kızımızın aşkıyla yanıp tutuşan

İki büyük rakip, Fransa ve Burgonya prensleri

Uzun bir süredir iç çekerek oturmaktadırlar sarayımızda,

Cevabımızı bugün bildirmek gerekir onlara da.

Söyleyin kızlarım, mademki hükmetmekten,

Ülkemizden ve devlet işlerinden

Mahrum etmekteyiz kendimizi,

Söyleyin bakalım, hanginiz en çok seviyor bizi?

Söyleyin ki, doğuştaki hakkına, bize olan sevgisini katana[33]

Bağışlayalım ihsanlarımızın en cömertlerini.

Goneril, ilk göz ağrım, sen konuş önce!

GONERIL

Efendimiz, sözlerin ifade edemeyeceği kadar

çok seviyorum sizi,

Siz benim için, göz nurundan, ucu bucağı olmayan

özgürlükten,

Zengin ve bulunması zor olan her şeyden

daha değerlisiniz,

Nimet, sağlık, güzellik ve şeref dolu bir hayatı

nasıl seviyorsam,

Öyle seviyorum sizi, hiçbir evladın sevemeyeceği,

Hiçbir babanın sevilemeyeceği kadar.

Size olan sevgimi anlatmak için soluğum cılız,

sözlerim güçsüz.

Sizi var olan her şeyden çok seviyorum.

CORDELIA

(Kendi kendine.)

Ya sen Cordelia, ne söyleyeceksin? Sev ve sus!

LEAR

Bu sınırdan şu sınıra kadar olan toprakları,

Gölgeli ağaçlıkları, zengin ve bereketli ormanları,

Gürül gürül akan ırmakları, geniş otlakları,

Sana veriyoruz kızım. Bütün buralar

Sonuna kadar senin ve Albany sülalesinin.[34]

– Ortanca kızımız, Cornwall'ın karısı, sevgili[35] kızım Regan.

Sen ne diyeceksin bakalım? Söyle!

REGAN

Efendimiz, aynı hamurdanız kardeşimle,

Size olan sevgimin ölçüsü de aynı.

Onun benim de sevgimi dile getirdiğini

Hissediyorum yüreğimin derinlerinde.

Ancak bir şey var kardeşimin belirtmediği:

Kendimi, benliğimin en ince, en duyarlı yanının

duyabileceği

Bütün öteki hazların düşmanı görüyorum

Ve mutluluğumu yalnızca siz aziz efendimizin sevgisinde

buluyorum.

CORDELIA

(Kendi kendine.)

Ya sen zavallı Cordelia, ya sen!

Hayır, hayır, niye zavallı olayım,

Sevgim, bütün sözlerden daha gerçek,

daha zengin değil mi?

LEAR

Güzel ülkemizin üçte biri de sonsuza dek senin

ve sülalenindir,

Bu parça da Goneril'e bağışladığımız kadar büyük, güzel

ve değerli.

– Sen Cordelia, hayatımın sevinci,

Sırada sonuncu olsa da, sevgimde sonuncu olmayan,

Bir yanda Fransa bağlarının, öte yanda Burgonya

otlaklarının,

Sevgisini elde etmek için çekiştikleri minik kızım,

Kardeşlerinden daha değerli bir parça için ne diyeceksin?

CORDELIA

Hiçbir şey efendimiz.

LEAR

Hiçbir şey mi?

CORDELIA

Hiçbir şey.

LEAR

Hiçten hiç çıkar. Bir şeyler söyle.

CORDELIA

Çok üzgünüm. Yüreğimdekileri söze dökemiyorum.

Efendimizi sevmem gerektiği kadar seviyorum.

Ne daha çok, ne daha az.

LEAR

Ne demek, nasıl yani, Cordelia? Dikkat et sözlerine,

Ayağına gelen kısmeti tepebilirsin.

CORDELIA

Saygıdeğer efendimiz,

Bana can verdiniz, büyüttünüz, sevdiniz beni,

Buna karşılık ben de yerine getiriyorum bütün görevlerimi,

Sözünüzü dinliyor, sizi seviyor ve herkesten çok size

saygı duyuyorum.

Kardeşlerim yalnızca sizi sevdiklerini iddia ediyorlarsa,

Niçin kocaları var? Bir gün evlenirsem eğer

Sevgimin de, görevlerimin de, bağlılığımın da yarısı

Yeminle bağlanacağım kocamın olacaktır.

Ben hiçbir zaman kardeşlerim gibi

Bütün sevgimi babama vererek evlenecek değilim.

LEAR

Bunları yürekten mi söylüyorsun?

CORDELIA

Evet, efendimiz.

LEAR

Hem bu kadar genç, hem de bu kadar duygusuz mu?

CORDELIA

Hem bu kadar genç, efendimiz, hem de dürüst.

LEAR

Peki öyleyse! Dürüstlük olsun senin payına düşen de!

Güneşin kutsal ışınları üstüne,

Hekate'nin[36] ve gecenin gizli törenleri,

Yaşama, ölüme hükmeden yıldızların etkileri üstüne

Yemin ederim ki, bugün burada

Tüm babalık haklarını, aile ve kan bağını yok sayıyorum,

Bundan böyle yabancısın artık sonsuza dek

Gönlüme de, kendime de.

Açlığını gidermek için öz çocuğunu yiyen bir yamyam bile,

Bir zamanlar kızım olan senin kadar

Sevgi, acıma ve avunma bulacaktır yüreğimde.

KENT

Soylu efendimiz...

LEAR

Sus Kent! Ejderle[37] gazabı arasına girme.

Hepsinden çok onu severdim ben,

Onun müşfik ellerinde bulacağımı umuyordum

Yaşlılığımın güvencesini.

– Defol, bir daha görünme gözüme!

Mezarımda huzura ermek için baba yüreğini söküp

alıyorum ondan!

Fransa Kralı'nı çağırın! Hadi durmayın!

Burgonya Dükü'nü de! Cornwall, Albany,

İki kızımın paylarına bu üçüncüyü de katın.

Görelim, açıksözlülük dediği gurur koca bulsun ona.

Bütün kudretimizi, üstün mevkiimizi ve bütün nimetlerini

krallığımızın

Siz ikinize, birlikte kullanmak üzere bağışlıyoruz.

Bize gelince, bakımını sizin sağlayacağınız

Yüz atlı ayıracağız kendimize,

Her ay sıra ile birinizin evinde kalacağız.

Ancak kral adını, krallığın unvan ve şereflerini

bırakmıyoruz.

İktidar, devlet gelirleri, krallıkla ilgili her şey

Sizindir sevgili damatlarım.

Bu sözlerimi doğrulamak için işte tacım,

Paylaşın.

KENT

Haşmetli Lear, kralım olarak yücelttiğim,

Babam gibi sevdiğim, efendim olarak boyun eğdiğim,

Koruyucum diye dualarımda andığım yüce kral!–

LEAR

Yay iyice gergin. Kent, oktan kendini sakın!

KENT

Bırak fırlasın daha iyi, gelsin yüreğimi parçalasın!

Lear çıldırdıysa, Kent de saygısızlık etsin.

İhtiyar, ihtiyar, ne yaptığının farkında mısın?

Kudret, kapılırsa yaltaklanmalara

Görev, sesini duyurmaktan korkar mı sanırsın?

Yücelik aklını kaçırırsa, dürüstlük namus borcu olur.

Kararını değiştir,[38] iyi düşün, bu tehlikeli aceleyi dizginle.

Hayatımı ortaya koyarım ki, seni en az seven

ne küçük kızındır,

Ne de fısıltıları boşluk içinde tınlamayan kimselerin

yürekleri bomboştur.[39]

LEAR

Kendi hayatına biraz değer veriyorsan artık konuşma!

KENT

Ben hayatımı senin düşmanlarına karşı verilecek

bir rehin saydım,

Senin esenliğin için de onu kaybetmekten korkmam.

LEAR

Çekil gözüme görünme!

KENT

Gözlerin daha iyi görmeli, Lear!

Bırak da ben gözlerinin hedefi olarak kalayım yine.

LEAR

Tanrılar hakkı için şimdi seni–

KENT

Tanrılar hakkı için kralım, onları boş yere anıyorsun.

LEAR

Nee, seni köle! Seni hain!

(Elini kılıcının kabzasına götürür.)

ALBANY – CORNWALL

Efendimiz bağışlayın!

KENT

Durma vur! Öldür hekimini,

Ücretini de seni yiyip bitiren o iğrenç illete ver.

Geri al kararını, yoksa bağıracağım soluğum kesilene dek

Günah işliyorsun Lear diye.

LEAR

Beni dinle hain!

Ettiğin bağlılık yemini hakkı için dinle!

Değil mi ki bizi şimdiye kadar göze alamadığımız bir şeye,

Sözümüzden dönmeye sürüklemek istedin,

Değil mi ki o aşırı gururunla kararımızla iktidarımız

arasına girdin,

Karakterimizin de, mevkiimizin de katlanamayacağı

Böyle bir küstahlıkta bulunabilecek cüreti gösterdin,

O zaman kudretimizin öfkesine de şaşma, razı ol ödülüne:

Beş gün süre tanıyoruz sana,

Hazırlıklarını yap hayatın zorluklarına dayanabilmek

için,

Ve altıncı gün o iğrenç sırtını krallığımızdan çevirmiş

olacaksın.

Hele onuncu gün sürgün ettiğimiz o bedenin

Ülkemiz sınırları içinde görülecek olursa

O anda öldürüleceksin. Hadi defol şimdi!

Tanrılar şahidim olsun, kesindir kararım.

KENT

Size esenlik dilerim kral. Siz böyle olmak istedikten sonra,

Özgürlük dışarıdaysa, sürgün sizin yanınızdır.

(Cordelia'ya.)

Tanrılar korusun seni, özü de sözü de doğru kızım!

(Regan'la Goneril'e.)

Size gelince, dilerim kanıtlarsınız davranışlarınızla

O büyük büyük laflarınızı,

Sevgi gösterileriniz, dilerim hayırlı sonuçlara varır.

Elveda soylu beyler, Kent yola çıkıyor

Eski yaşam biçimini sürdürmek için yeni diyarlarda.

(Çıkar.)

(Tören borusu. Gloucester, Fransa Kralı,

Bıırgonya Dükü ve maiyetler girerler.)

GLOUCESTER

Haşmetli efendimiz! Fransa Kralı ve Burgonya Dükü.

LEAR

Burgonya Dükü, önce bu kralla birlikte

Kızıma talip olan size soruyoruz:

Çeyiz olarak ne umuyorsunuz?

En az ne kadarı sizi kararınızdan caydırabilir?

BURGONYA DÜKÜ

Kral hazretleri, gözüm yok siz efendimizin

bağışladığından fazlasında,

Siz de bundan azını vermek istemezsiniz zaten.

LEAR

Soylu Burgonya Dükü,

Kızımızı sevdiğimiz zamanlar bu değeri biçmiştik ona,

Ama değeri düştü şimdi. Bakın işte orada.

Bu ufak tefek, doğruymuş, gerçekmiş gibi

Görünen şeyin herhangi bir yeri

Ya da gücenikliğimizle yamanmış olan tamamı hoşunuza

gidiyorsa,

İşte orada, buyurun, alın götürün.

BURGONYA DÜKÜ

Ne diyeyim bilmem ki.

LEAR

Onu böyle, sahip olduğu tüm sakatlıklarıyla,

Dosttan yoksun, nefretimize yeni evlat olmuş,

Lanetimizle çeyizlenmiş ve andımızla

Gönlümüzden uzaklaştırılmış olarak alıyor musunuz,

Almıyor musunuz?

BURGONYA DÜKÜ

Bağışlayınız beni efendimiz.

Karar verilemez bu şartlar altında.

LEAR

Öyleyse, vazgeçin efendim,

Tanrı bilir, nesi var nesi yok döktüm önünüze.

(Fransa Kralı'na.)

Yüce kral, size gelince

Sizi evlendirip nefret duyduğumuz biriyle

Dostluğunuzdan olmak istemem,

Bu yüzden rica ederim size,

Doğanın bile yaratmaktan utandığı bir alçaktan

Daha değerli kişilere çevirin sevginizi.

FRANSA KRALI

Çok garip, daha demin en çok sevip beğendiğiniz,

Öve öve bitiremeyip yaşlılığımın tesellisi dediğiniz,

Size en yakın, sizin en değerli kızınız,

Nasıl olur da teveccühünüzün bütün belirtilerinden

Birdenbire yoksun bırakılacak bir suç işleyebilir?

Öteden beri beslediğiniz sevginin

Böyle bir anda yok olabilmesi için

Mutlaka doğaya aykırı, canavarca bir iş yapmış olmalı.

Mucize olmazsa eğer, akla yakın değil buna inanmak.

CORDELIA

Yine de yalvarırım, efendimiz, söyleyiniz,

İçtenlikle dilediğimi bir şey söylemeden yapan ben

Kastetmediğim şeyleri gösterişli, cilalı sözlerle

Söyleme sanatını beceremiyorum diye

Kızmış olsanız da bana, söyleyiniz yalvarırım size,

Lütuf ve teveccühünüzden yoksun kalmama neden

Namusuma sürülen bir leke, canavarca bir iş,

Şerefsizlik, iffetsizlik, alçaklık değildir,

Durmadan dilenen, aç bakışlarım olmadığı için

İlginizden[40] yoksun kaldığım halde,

Dilbazlıktan yoksun oluşumdur bana mutluluk veren,

Beni zenginleştiren şey.

LEAR

Gönlümü hoş tutmadıktan sonra

Dünyaya hiç gelmeseydin keşke.

FRANSA KRALI

Demek buydu bütün mesele,

Duyduklarını dile getiremeyen çekingen bir karakter!

Dük hazretleri, Cordelia'ya bir diyeceğiniz var mı?

Özüne yabancı kalan düşüncelerle karıştırıldı mı

Sevgi sevgi olmaktan çıkar.–

Onu eş olarak istiyor musunuz? Başlı başına bir çeyizdir

Cordelia.

BURGONYA DÜKÜ

Haşmetli Lear, yalnızca söz verdiğiniz payı verin,

Ben de hemen şurada Cordelia'yı elinden tutarım,

Onu hemen Burgonya Düşesi yaparım.

LEAR

Hiçbir şey vermem! Yemin ettim, kesindir kararım.

BURGONYA DÜKÜ

(Cordelia'ya.)

Öyleyse, ben de üzgünüm.

Böyle bir baba kaybettiğiniz için, bir de koca

kaybediyorsunuz.

CORDELIA

Uğurlar olsun size Burgonya beyi! Zaten

Sevgisi mal mülk olanın karısı olamam ben.

FRANSA KRALI

Güzel Cordelia, bu yoksulluğunla daha zenginsin,

Terk edilmişliğinle daha değerli, hor görülmüşlüğünle

sevimlisin!

Terk edileni almak yasaldır, bütün varlığın,

bütün erdemlerinle benimsin.

Ne gariptir Tanrım, onların o buz gibi kayıtsızlığı

Alev alev tutuşturuyor benim aşkımı.

Kral, talihin bize nasip ettiği bu çeyizsiz kızın

Gönlümüzün, ülkemizin, Fransa'nın kraliçesidir.

Sulak Burgonya'nın bütün dükleri bir araya gelse bile

Alamazlar bizden değeri bilinmeyen bu değerli varlığı.

Cordelia, sen yine de veda et bu taş yüreklilere.

Daha iyisini bulmak için kaybediyorsun burayı.

LEAR

Al, senin olsun, Fransa Kralı,

Artık bizim böyle bir kızımız yok çünkü.

Yüzünü de görecek değiliz yaşadığımız sürece.

Onun için al ve git, teveccühümüz, sevgimiz olmadan,

Çık git hayır duamızı almadan.

Geliniz soylu Burgonya Dükü.

(Boru sesi. Lear, Burgonya Dükü Cornwall,

Albany, Gloucester ve maiyetleri çıkarlar.)

FRANSA KRALI

Cordelia, veda et kardeşlerine.

CORDELIA

Babamızın değerli süs taşları,

Cordelia ayrılıyor sizden yaşlı gözlerle.

Sizin ne mal olduğunuzu çok iyi biliyorum,

Ama kardeşinizim, yüzünüze vurmak istemiyorum

kusurlarınızı.

Babamıza iyi bakın,

Onu sevgiyi oynayan[41] yüreklerinize emanet ediyorum.

Gerçi teveccühünü kaybetmeseydim,

Ona daha iyi bir yer salık verirdim![42]

Hoşça kalın ikiniz de.

GONERIL

Görevimizi sen öğretecek değilsin bize.[43]

REGAN

Talihin elinden seni bir sadaka gibi alan

Kocanı memnun etmeye bak sen.

Sevgi bağının gereği olan itaati babamdan esirgedin.

Bu sevgisizliğin aynını kocandan görmeyi hak ettin.

CORDELIA

Zaman ikiyüzlülüğün gizlediğini

Nasıl olsa bir gün ortaya çıkarır.

Kusurlarını örtenin sonu nasıl olsa utançtır.

Talihiniz açık, keseniz dolu olsun!

FRANSA KRALI

Gel sevgili Cordelia.

(Fransa Kralı ve Cordelia çıkarlar.)

GONERIL

Kardeşim, ikimizi de yakından ilgilendiren sorunlar hakkında sana söyleyeceklerim var. Babamız hemen bu akşam hareket eder sanıyorum.

REGAN

Evet, kesinlikle, hem de seninle gider. Gelecek ay da sıra benim.

GONERIL

Gördün değil mi, yaşlandı artık, bir günü öbürüne uymuyor. Daha demin bunun bir örneğini gözlerimizle gördük. En çok kardeşimizi severdi. Muhakemesi o kadar zayıfladı ki, kolundan tutup atıverdi onu.

REGAN

Bu yaşlılığın zaafı.