Cordelia'nın ölümü intihar değil, cinayettir. Shakespeare, böylece insan doğası üzerinde derinlemesine gelişen çok etkileyici bir ilişkiler zinciri kurarken, kendine özgü bir oyun yapısını da ortaya çıkarmıştı.[10]
Holinshed'de başrolde Cordeilla'yken, bu tragedyada baş oyun kişisi Lear'dir.
Az önce sözünü ettiğiniz, 1594'te kayıtlara geçen ve 1605'te basılan The True Chronicle History of King Leir'i ele aldığımızda görürüz ki, Shakespeare bu oyundan hemen hemen hiç yararlanmamıştır. Her şeyden önce bu yazarı bilinmeyen oyun bir tragedya değil, bir "tarih öyküsüdür" ve Holinshed'deki gibi, Cordelia'nın zaferi ve Lear'in yeniden tahta geçmesiyle sona erer. Shakespeare, ancak bu oyundan, yeni bir oyun yazmak için etkilenmiş olabilir.[11] Anonim oyunda Kent'in yerinde Perillus vardır. Perillus yaşlı başlı, karşı çıkışlarında yumuşak, yaşlı bir adamdır. Oysa Kent daha etkin, kişilikli ve işlevseldir. Perillus, Kent gibi sürgüne gönderilmez. Anonim oyunda Regan'ın babasını öldürmek için tuttuğu Haberci, bu tragedyada Oswald'ı çağrıştırır; ama karakter boyutları açısından "sırıtkan serseri" Oswald, Haberci'den çok daha inandırıcı, değişik ve renklidir.
Shakespeare, Spenser'e, (Cordeilla ya da Cordella yerine) yalnızca Cordelia adını borçludur. Başka hiçbir şey değil. Cordelia'nın, I. Perde, 1. Sahne'deki, ileride evleneceği erkek üzerine söylediği sözler, çok zorlanırsa belki Higgins'ın şiirindeki iki dizeyi anımsatabilir.[12]
Öbür yanda, Gloucester ile iki oğlu bu eski öyküde yer almaz. Onların öyküsü Sidney'in Arcadia adlı yapıtının ikinci bölümünde yer alan "Nankör Paphlagonya Kralı ile İyi Oğlu" adlı episoddan alınmıştır. Shakespeare, bu öyküyü öylesine ustaca oyunun kurgusu içine oturtmuştur ki, ana olay dizisi ile yan olay dizisi birbirinin ayrılmayacak parçaları durumuna girmiştir; çünkü bu tragedyanın sonucunu getiren egemen öğe Edmund'un kötülüğüdür.
Shakespeare'in başvurduğu bütün bu kaynaklar yalnızca onu şurdan ve burdan ateşleyen kıvılcımlar olmuştur. Bu tragedyanın kurgusu, karakterleri, felsefeli konuşmaları, evrenselliği, zamanaşımına uğramayacak insancıllığı ile ortaya çıkan görünüm, Shakespeare'in hiçbir tragedyasında bulamadığımız ölçülere ve boyutlara ulaşır. Özellikle, Shakespeare bilgini Wilson Knight'ın bu tragedyanın yapısına iyice kaynaşmış olarak bulduğu grotesk özellikler,[13] tragedya-komedya ikilemi, bu başyapıtın kendine özgü niteliklerinin başında yer almaktadır.
Kral Lear'de, insan doğası üzerine bazı temel sorunlar ortaya atılırken, anında verilen parlak yanıtların yetersiz olduğunun vurgulanması ve dolayısıyla ilişkilerinin karmaşıklığı içinde siyasal ve toplumsal olanın araştırılması da yer aldığından, bu tragedya, en büyük sanat yapıtlarında bulunan şu üç özelliği kapsar: 1. evrensellik, her çağa, her döneme bir şeyler anlatacak boyutluluk, 2. yazarın öz yaşamında büyük bir duyarlılıkla algıladığı insancıl özellikler ve 3. uygarlığın değişim dönemlerindeki çok az sanat yapıtında bulunan bilinçli bakış açısı. Kısacası bu tragedya, insancıl-doğal, siyasal ve toplumsal düzlemlerde insanın rolü üzerinde evrensel bir alegoridir.
Kral Lear'in teması dünyanın yozlaşıp çökmesidir. Oyun, tarihsel oyunlar gibi, krallığın paylaştırılması ile başlar ve yine tarihsel oyunlar gibi, yeni bir yönetimin gelişiyle sona erer. Ancak tarihsel oyunların ve tragedyaların tersine, bu oyunda yeni bir dünya kurulmaz, hatta o dünya iflah olmaz. Kral Lear'de genç, dinamik ve kararlı bir Fortinbras, soğukkanlı bir Octavius ya da "sofralara et, gecelere uyku" sağlayacak bir Malcolm yoktur. Tarihsel oyunların, tragedyaların sonunda genellikle taç giyen yeni krallar vardır. Bu tragedyada böyle bir şey bulamayız. Bütün önemli kişiler ya ölmüş ya da öldürülmüştür. Bunlardan geriye kalan Albany, Kent ve Edgar ise bu çöken dünyanın yıkılmış kalıntılarıdır. Bu çöküş, oyunda iki düzlemde ele alınmıştır: Bunlardan biri insan-insan ilişkilerini suç ortamında işleyen fiziksel aksiyon düzlemi, öteki de insan-doğa ilişkilerini evrensel ahlak ortamında ele alan tinsel aksiyon düzlemidir.
İnsan-insan ilişkilerinin bulunduğu düzlem bir dizi cinayet dünyasıdır. Goneril'in, Regan'ın Cornwall'un, Edmund'un, Oswald'ın acımasız dünyasıdır bu. Ama bu dünyanın sorumluları yalnızca bu kişiler değillerdir, bu dünyadan Lear de, Gloucester da sorumludurlar ve tragedyanın sonunda hepsi evrensel adaletin elinden kurtulamazlar.
1 comment