En çok sesi işitilenler kızlardı. Birbirlerine sorular soruyorlar, haberler iletiyorlar, daha dün yasak olan şeyleri bugün büyük bir zevkle dillendiriyorlardı.

Güneş yakıyordu. Fonso’yu bir grup insanın ortasında gördüm, kımıldamadım. Daha çocuktu. Yanında iş tulumuyla dev gibi bir adam ve çelimsiz bir delikanlı vardı. Gülüşüyorlardı. Cate veya bir başkasının da çıkış kapısına gelmiş olmasını umut ediyordum, ama kimseleri göremedim.

“Öğretmen Bey,” diye seslendi Fonso. Aralarına karıştım ben de. Gazeteye bakıp tartışıyorlardı. “Şövalye Mussolini,1” dedi o kısa boylu kendini tutamayarak ve sigarasını ısırarak, “Şövalyeymiş! Anladın mı? Şimdi hatırladılar bunu.”

“Almanlardan korkuyorlar,” dedi Fonso.

‘Yok ya! Ödlek olan biziz,” diye kıkırdadı öteki. “Nasıl biliyor musun? Kendi hiyerarşileri içerisinde artık tarihin kokusunun çıktığını anladılar, bu yüzden krala koşup, ‘Bak dinle. Bırak biz dinlenelim, bizi bu pislikten kurtar. Sen bu arada savaşa devam et. İtalyanlar içlerini döksünler, boyunlarını koparsınlar, biz yarın döner sana yardım ederiz. Var mısın?’ diyorlar.”

“Bırak konuşsun,” diye homurdandı iş tulumlu dev. “Bugün eşeklik etmeyecek de ne zaman edecek? Sen dün akşam kafayı çektin mi?”

“Dört kadeh attı,” dedi Fonso eğlenerek.

“O zaman yeter. Haydi eve gidelim.”

“Göreceksin, dönecekler,” diye hatırlattı çelimsiz delikanlı.

Fonso ve devle yalnız kaldım. Sesler ve selamlar arasında yürüyorduk.

“Ama Aurelio haklı,” dedi Fonso. “Kışlalara asker doldurdular.”

Dev, merakla başını çevirdi. “Asker halktır,” dedi. “Onlar silahlı halktır. Kime ateş edecekleri belli olmaz.” “Alınanlardan korkuyorlar,” diye söze karıştım, “Alınanlara ateş ederler.”

“Her şey sırayla,” dedi. Öteki yavaşça, “Onlara da sıra gelecek. Ama şimdi değil.”

“Aman,” dedi Fonso. “Hemen ateş açsalar. Savaş budur işte.”

Dev başını sallıyordu.

“Siz politika nedir bilmiyorsunuz,” dedi. “Bunu yaşlılara bırakalım.”

“Size bir kere bıraktık,” dedi Fonso.

Evin önüne vardığımızda radyolar çınlamaya başladılar. Durduk, herkes durdu. —Haber bülteni. Sessizlik.— Askerin yönetime el koyduğu haberi, İtalya’da düzenin sağlanması, halkın sevinç kortejleri oluşturması, savaşma ve onurumuzu son damlasına kadar koruma kararımız dinlendi.

“İşi bilene bırakmalı,” diye sürdürdü dev başı öne eğik.

“Bunların hepsi pislik,” dedi Fonso.